۳۰ سال پیش، در قلب شهر پکن، پایتخت جمهوری خلق چین، دانگ شنگ کان دو قالیچه آغشته به بنزین شعله ور رو پس از یه شب پرخشونوت خونبار در شهر به سمت کامیون نیروهای نظامی پرتاب کرد.
این مبادرت به قیمت خراب شدن زندگی اون واسه همیشه تموم شد.
بعد این کارگر کارخانه ۲۹ ساله، به جرم آتیش سوزی از قصد به مجازات مرگ محکوم شد اما در آخر حکم اون به ۱۷ سال زندان کم شد.
این اتفاق و دوران حبس، زندگی دانگ و خونواده اش رو واسه همیشه عوض کرد، پدرش در این مدت فوت کرده و همسرش هم در میانه های دوران حبس از اون طلاق گرفت. وقتی که دانگ به زندان رفت پسرش تنها ۳ سال سن داشت.
اما بر خلاف تاثیر هولناکی که این حادثه بر زندگی اونا داشته، دانگ هیچ وقت در مورد اتفاقی که در روز ۴ ژوئن ۱۹۸۹ در میدون تیان اون من (Tiananmen) اتفاق افتاد با پسرش که حالا ۳۳ سال سن داره صحبت نکرد. کشتار بیرحمانه صدها و شاید هزاران شهروند عادی، دانشجو و کارگر چینی در پکن جهانیان رو در شوک فرود برد. واسه چین، این اتفاق یه نقطه عطف بود و این کشور رو از امید به آزادیای بیشتر دور کرده و به سمت سرکوب دیکتاتور مآبانه و تمامیت خواهانه به وسیله حزب کمونیست خلق جهت داد. اما دانگ بهتر می دونه که پسرش فکر کنه اون یه خلافکار معمولی بوده، دستکم در فضای سیاسی الان چین، و نمی خواد با افشای گذشته سیاسی خود واسه فرزندش اونو در خطر بذاره. دانگ در این باره میگه: «این کار رو به خاطر امنیت اون می کنم. هول و ترس دارم اگه در مورد اون چیزها شروع به صحبت با اون کنم شاید افکارش رو تحت تاثیر بذارم».
دیگه زندانیان سیاسی هم نگرانیای مشابهی در مورد صحبت با فرزندان خود در مورد کشتار میدون تیان اون من گفته و می گن نمی خوان بچه هاشون به خاطر فعالیتای سیاسی گذشته اونا به دردسر بیفته. فانگ ژنگ، ۵۳ ساله، که یکی دیگه از بازماندگان کشتار میدون تیان اون منه میگه که دانگ رو به خاطر تصمیمش سرزنش نمی کنه و دیگه فعالان سیاسی قبلی دیگه هم می گن که میخوان بچه هاش رو از سیاست دور نگه دارن. فانگ که هر دو پایش رو در این کشتار از دست داده، این فکرا رو نتیجه اقدامات سرکوبگرانه حزب کمونیست حاکم می دونه: «این ترس و وحشتیه که رژیم در همه ایجاد کرده».
کشتاری که از خاطرها پاک شد
دانگ میگه که به نظر اون پسرش در بی اطلاعی نسبی از اتفاقات داستانی ۴ ژوئن ۱۹۸۹ تنها نیس.
۳ دهه پس از اعلام حکومت نظامی به وسیله دولت چین و خشونت نیروهای نظامی علیه دانشجویان و کارگردان معترض غیرمسلح، این حادثه خونین تقریباً کلا از ذهن جمعی مردم این کشور پاک شده.
دانگ میگه تلاشای حزب کمونیست نسلی رو بوجود آورده که به مقدار بسیار زیادی نسبت به کشتار خیابون تیان اون من بی اطلاع هستن. در کتابای درسی به این حادثه هیچ اشاره ای نشده و دانشجویان و دانش آموزان هیچ عکس یا روایتی از ۴ ژوئن رو در اینترنت شدیدا سانسور شده کشور نخوان یافت. سرکوبا پس از چندین هفته اعتراض در میدون تیان اون من، میدونی بزرگ در مقابل شهر ممنوعه (Forbidden City) و سالن بزرگ خلق (Great Hall of the People)، شروع شد.
معترضان خواهان گشایش بیشتر سیاسی از جمله آزادی بیان و دموکراسی واسه هماهنگی دوبرابر با اقتصاد رو به رشد و در حال لیبرالیزه شدن کشور بودن. بعد از درگیریای شدید در سطوح بالای دولت وقت چین، کمونیستای افراطی برنده این دعوا شده و ارتش رو واسه سرکوب معترضان فرا خوندن. هر چند تعداد کشته شدگان این سرکوب به وسیله دولت وقت چین حدود ۱۰۰ نفر اعلام شد اما بعضی منابع می گن که هزاران نفر در جریان کشتار میدون تیان اون من کشته شده و اسناد سرویسای اطلاعاتی بریتانیا این رقم رو نزدیک به ۱۰٫۰۰۰ نفر ثبت کرده. دانگ در این باره میگه: «من چندین دانشجو رو دیدم که تلاش می کردن از حصار بالا رفته و میدون رو تخلیه کنن و یه تانک مستقیماً به اون سمت رفته و اونا رو زیر خود له کرد و کشت».
یه روز بعد از این که نیروهای نظامی به روی معترضان آتیش باز کردن، عکاسی به نام جف وایدنر، در ۵ ژوئن ۱۹۸۹ تصویری رو با به کار گیری دوربین خود ثبت کرد که حالا مشهورترین عکس مربوط به این کشتار بوده و از اون با عنوان «مرد تانکی» یاد می شه.
وایدنر که جوایز عکاسی معتبر بسیاری رو به خاطر این عکس خود گرفت در مورد ماجرا اینجور میگه: «روی تراس خم شده و دوربین رو به سمت ردیف تانکا نشونه رفته بودم و اون مرد با کیسه خریدش بیرون اومد و من با خودم گفتم این مرد می خواد ترکیب عکس منو خراب کنه». اما وایدنر نمی دونست که همین مرد باعث تغییر راه حرفه ای اون می شه.
هیچ مراسم یادبود عمومی یا ادای احترامی در سرزمین اصلی چین واسه ۳۰اُمین سالگرد اتفاقات میدون تیان اون من برگزار نشده و نمیشه. در اینترنت چین هم مانتیورهای سانسورچیا بیشتر از همیشه در روز سه شنبه هفته گذشته واسه حذف هر گونه چیزی مربوط به این حادثه کار می کنن و این تلاشا جزئی از برنامه بیشتر از یه دهه ای مقامات کشور واسه نابود کردن خاطرات کشتار میدون تیان اون من هستش.
به چندین سایت استریمینگ محبوب در این کشور دستور داده شده که که بخش کامنتای زنده خود رو در روزای منتهی به سالگرد این اتفاق غیرفعال کنن. هر کسی که در گذشته جرأت کرده یادبودی واسه این اتفاق برگزار کرده و یا حتی در انظار عمومی اشاره ای به اتفاقات تابستون ۱۹۸۹ کرده باشه ساکت شده.
مردمی که تلاش کردن در مکان کشته شدن در خیابون چانگان یا نزدیک خیابون تیان اون من شمع روشن کنن به سرعت دستگیر شدن.
معترضانی که خود در محل حادثه حضور داشته و اتفاقات ۴ ژوئن رو از نزدیک دیده و تلاش کردن در این مورد با رسانه ها صحبت کنن از این کار بازداشته شده، به اونا اخطار داده شده و تحت نظر پلیس بودن. خیلی زود مردم صحبتای در مورد این حادثه رو متوقف و شروع به فراموش کردن اون کردن و به گفته دانگ اونا این کار رو به خاطر صلاحشان انجام دادن: «در اون روزا، خیلیا تنبیهات شدیدی واسه چیزای کوچیک متحمل شدن». در جلسه موسوم به گفتگو شانگریلا در سنگاپور در روز یکشنبه این هفته، ایشون فنگ هی، وزیر دفاع چین، اعتراضات میدون تیان اون منو «یه آشوب سیاسی که دولت مرکزی باید سرکوبش می کرد» توصیف کرد.
اون در ادامه اضافه کرد: «دولت در متوقف کردن آشوبا قاطع انجام داد که سیاست درستی بود».
«اونا هیچ چاره دیگری نداشتن»
دانگ میگه اون به هزاران دانشجوی معترض در خیابون تیان اون من ملحق شد چون خواهان پایان دادن به فساد در دولت بود هر چند به گفته خودش در اون زمان نمی دونست «دموکراسی» معنیش چیه. اما اون و دوستانش هزینه ای سنگین واسه این کارای خود پرداختن. دانگ و مائو شنگ در اول به اعدام محکوم شدن و یان شنگ هم باید باقی عمر رو در زندان می گذرونه. اما دانگ و مائو شنگ در آخر ۱۷ سال و یان شنگ ۱۴ سال رو در زندان گذراندند. این سه در حالی که دور یه میز نشسته ان بر سر این نکته توافق دارن که یادآوری و صحبت کردن ااز فداکاریایی که اونا و دیگه کسایی که در ژوئن ۱۹۸۹ انجام دادن در فضای امروزی چین بسیار خطرناکه و ادعا می کنن که خیلی از جوانان چینی هیچ وقت چیزی در مورد کشتار میدون تیان اون من نشنیده ان.
ژانگ یان شن در این باره میگه: «کسایی که همسن یا سن بالا تر از ما هستن وقوع این اتفاق رو به چشم دیده ان اما از صحبت کردن در این مورد بسیار می ترسن و کسایی که جوون تر از ما هستن هیچی در مورد این اتفاق نمی دونن». فرزندان این سه هم در میان کسایی هستن که نسبت به اتفاقات ۳۰ سال پیش میدون تیان اون من بی اطلاعند، دستکم واسه زمان حاضر. ژانگ مائو شانگ میگه که به دو دختر جوون خود چیزایی «که فقط واسه اونا دردسر بوجود میاره» بازگو نمیکنه. اون در ادامه اضافه می کنه: «جامعه ای که ما در اون زندگی می کنیم به اندازه کافی باز یا آزاد نیس و من می خوام اونا بتونن بدون ترس و نگرانی بزرگ شن».
فانگ ژنگ هم که از بازماندگان این کشتاره میگه که حزب کمونیست عقیده داره که حفظ مشروعیتش به سرپوش گذاشتن بر اتفاقات ۴ ژوئن ۱۹۸۹ وابسته و تا حالا در این به مقدار بسیار زیادی موفق بوده.
اون در ادامه اینجور میگه: «الان، تحت حکومت دولت حزب کمونیست الان، خیلی از مردم وقتی پای خود یا بچه هاشون به میان میاد پنهانکاری ، سکوت یا حتی با دولت همکاری می کنن. اونا هیچ چاره دیگری ندارن».
خوب و شجاعانه
ترسای این سه مرد واسه بچه هاشون با اتفاقاتی که تازگیاً اتفاق افتاده رنگ واقعیت بیشتری به خود گرفته. در هفته ها و روزای نزدیک به ۳۰اُمین سالگرد کشتار میدون تیان اون من، دوباره تماشاگر پنهون شدن فعالان دانشجویی پس از اون بوده ایم که اعضای جامعه مارکسیستی مشهور دانشگاه پکینگ از برنامه های خود واسه بیان پشتیبانی از حقوق کارگران سخن گفتن. از آگوست ۲۰۱۸ تا حالا چند ده نفر از اعضای این گروه پنهون یا بازداشت شدن. ۶ نفر قبل از روز جهانی کارگر در اول می گذشته یهو پنهون شدن. سه نفر بازمانده کشتار ۳۰ سال پیش پکن هم مانند بیشتر مردم چین، حالا تمرکز اصلی خود رو روی خونواده هاشون و جستجوی یه زندگی بهتر گذاشته و تلاش می کنن از نقدهای خطرناک نسبت به حکومت و سیاست کشورشون دور بمونن.
ژانگ مو شنگ میگه: «حتی زنم به من میگه که از فکر کردن زیادتر از اندازه در مورد این ماجراها دست بردار، این چیزای غیرواقعی. به چه دلیل نمی جنبی یه کار خوب پیدا کنی و کمی بیشتر پول در نمیاری؟ چی از مراقبت از همسر و بچه ات مهم تره». اما ژانگ مو شنگ در ادامه میگه امیدواره که روزی تو یه چین متفاوت بتونه در مورد کاری که پدرشون در سال ۱۹۸۹ انجام داد با بچه هاش صحبت کنه: «بعد از این که اونا افراد بالغی شدن، و پس از این که چین به یه مکان بهتر تبدیل شد، که باور دارم اتفاق می افته، دوست دارم به اونا در مورد کاری که پدرشون کرد بگم. چون کاری که من کردم خوب و شجاعانه بود».